ارجحیت متدلوژی بی نقص برآنالیزآماری پیشرفته

باز گشایی ستون مطالب مرتبط با آمار تحلیلی کاربردی در این وبسایت بعد از تقریبا دو سه سال دوری از این مطالب, همانطور که دو هفته قبل از این تاریخ وعده داده بودم, درابتدا با مروری بر ازمونهای آمار مقدماتی منجمله آزمونهای t-test, آزمون ANOVA, آزمونهای Chi-Square, آزمون Spearman Rho , آزمون Pearson, و آزمون Simple linear Regression شروع خواهد شد و متعاقبا به مبحث آمارچند متغیره یا  Multivariate Statistics  ورود خواهیم کرد. منتهی قبل از آنکه به احیای دوباره این ستون در وبسایتم بپردازم لازم دانسته ام که به نکته ای مهم در اهمیت توجه به روش تحقیق بی نقص بعنوان یک اقدام مهمتر و فراتر از انتخاب انواع آزمون های آماری اشاره بکنم.

  

گاهی با سوالاتی از سوی داوران مجلات مواجه می شویم که می پرسند چرا از فلان آزمون سطح مقدماتی برای آنالیز آماری فلان پژوهش که قرار است در آن مجله مقاله بشود استفاده شده است؟ 

دراکثر موارد چنین ایرادهایی به جا می باشد. ولی نکات مهمی دراین میان وجود دارد که نباید از آن نکات غافل بود. مهمترین نکته دربین این نکات این است که یک آزمون آماری زمانی باید انجام بشود که دلیل مشخصی برای اجرای آن وجود داشته باشد. 

بعنوان یک نکته تکمیلی, باید دانست که درصورتی که نیاز به استفاده از آزمونهای آماری تکمیلی برای اعتبار بخشیدن به یافته های آزمون وجود داشته باشد , چنین کاری باید حتما و الزاما انجام بشود. و نکته آخر هم این است که حتی اگر یک آزمون سطح مقدماتی و به ظاهر پیش پا افتاده توسط یک پژوهشگر بکار گرفته شده باشد باید ایشان بتواند بصورتی منطقی از این کار دفاع کند. 

انجام چنین دفاعی هم لازمه اش این است که پژوهشگر و یا افراد حاضر در تیم پژوهش باید به تمام جنبه های روش تحقیق و آزمونهای آماری مرتبط با آزمودن یک هایپوتز خاص تسلط داشته باشند که بتوانند هم بهترین راه را انتخاب کنند و هم اینکه توانایی آن را داشته باشند که از متدلوژی بکار رفته و آنالیز آماری استفاده شده دفاع کنند. به عبارت دیگر, طراحی دقیق متدلوژی , عاملی مهم در چگونه گی آنالیزهای آماری که باید در آن پژوهش بکار برود می باشد و تعیین می کند که اصلا چه نوع آنالیز آماری اعم از مقدماتی و یا پیشرفته و یا ترکیبی از هردو را باید استفاده کرد.

بنابراین درصورتی که کسی مثل من بیاید و یک مقاله را مطالعه کرده و بگوید این مقاله شانسی برای پذیرش درمجلات تاپ ندارد چرا که مثلا از آزمون تی و یا از آزمون کای اسکوئر استفاده کرده است, من و یا هر کسی دیگر که چنین گیری به آن مقاله بدهد منتظر خواهد ماند تا پژوهشگر محترم بیاید و از خودش دفاع کند و دلایل منطقی خود را بیان کند. به عبارتی دیگر من در اینجا همه این مقدمه را گفتم تا زمینه را برای ارائه یک نکته مهم  که در زیر می آورم آماده کرده باشم:

و اما نکته مهم مورد نظر من چه بوده است؟ در ادامه خواهیم دید:

نکته: آنجایی که صحبت از ساده یا پیشرفته بودن یک آزمون آماری می شود بیش از آنکه به سادگی عملی تکنیک اشاره کرده باشیم بیشتر منظورمان توانایی یک آزمون برای Interpret کردن داده ها و بدست آوردن یافته ها و  همچنین توانایی آن در تعمیم یا Generalize کردن یافته های پژوهش به جوامع مشابه یا جوامع بزرگتر است. 

بنابراین با توجه به این نکته اخیر که اشاره کرده ام, صرف پیش پا افتاده بودن یا پیشرفته بودن یک آزمون آماری نمی تواند به تنهایی دلیلی بر کیفیت آنالیز یافته های یک پژوهش کمی یا Quantitative باشد بلکه ما دراینجا با دو عامل تعیین کننده سروکار داریم که انتخاب نوع آنالیز آماری تنها یکی از آنهاست و عامل دوم که به مراتب مهمتر و تعیین کننده تر از عامل اول است, توانایی پژوهشگر در کنترل یا به نوعی توجه کردن به همه متغیرها یا Variable  های موثر و یا حاضر در یک آنالیز آماری در سطح روش تحقیق است. حتی روش تحقیق است که نشان می دهد که بعدا چه متغیرهایی را و چگونه باید در زمان آنالیز آماری در سطح آنالیز آماری مورد کنترل قرار داد. بعنوان مثال, کنترل متغیرهای احتمالا مخدوش کننده را هم می توان  درسطح آنالیز آماری انجام داد ( با استفاده از تکنیک های Multivariate Statistics ) و هم در سطح روش تحقیق و یا Methodology پژوهش باید انجام بشود منتهی باید پژوهشگر دقیقا بداند که کجا باید کدام متغیر را با استفاده از کدام متد و یا با استفاده از کدام آنالیز آماری کنترل کند. 

اینجاست که می بینیم یک فرد آمار دان دقیقا همان فردی نیست که یک پژوهش با کیفیت به آن نیاز دارد بلکه یک فرد آشنا با روش تحقیق تخصصی همان رشته مورد نظر هم باید در تیم پژوهش حاضر باشد که مجموعا بهمراه سایر افراد تیم, یک کارگروهی با کیفیت را اجرا نمایند. به عبارت دیگر, اجرای فلان آزمون پیشرفته آماری بر روی یک پژوهش بدون آنکه سایر لوازم رعایت شده باشد نه تنها موثر نیست بلکه معطل کردن پژوهشگر و تلف کردن وقت گرانبها و بودجه های پژوهشی و امکانات است. 

بنابراین به همه پژوهشگران توصیه می شود که قبل از آنکه اقدام به طراحی و نهایی ساختن پروپوزال پژوهشی خود بنمایند, بروند و متدلوژی تحقیق مورد نظر را با صرف وقت زیاد و با دقت و انگیزه بالا مطالعه کرده و فراگیری نمایند تا درمرحله طراحی پژوهش مرتکب نقص یا اشکالات مهم نشوند که بعدا آن نقص های مهم را حتی با آنالیزهای پیشرفته هم نتوانند جبران کنند. دکتر مهرداد جلالیان